Đào Chu Công sinh ý kinh (陶朱公生意经), còn gọi là Đào Chu Công kinh thương thập bát tắc (陶朱公经商十八则), Đào Chu Công thương huấn (陶朱公商训) hay Đào Chu Công thương kinh (陶朱公商经), là sách được viết bởi Phạm Lãi.
Phạm Lãi (chữ Hán: 范蠡) (525 TCN - 455 TCN), biểu tự Thiếu Bá (少伯), còn gọi là Phạm Bá (范伯), Si Di Tử Bì (鸱夷子皮) hay Đào Chu Công (陶朱公), là một danh sĩ của nước Việt ở Trung Hoa thời Xuân Thu Chiến Quốc, nổi tiếng thông tuệ, học thức và vai trò quan trọng trong việc giúp Việt Vương Câu Tiễn tiêu diệt nước Ngô (quốc gia trước đó nhờ vào Ngũ Tử Tư đã đánh bại nước Sở hùng mạnh).
Ông xuất thân bần hàn nhưng tài học hơn người, nổi tiếng như một thần đồng, từ kinh sử, văn học, đến kinh tế lẫn chính trị, thiên văn không gì không tinh thông. Các tác phẩm của ông như Binh pháp (兵法) và Dưỡng ngư kinh (养鱼经) đã thất lạc, chỉ còn sót lại dẫn cú trong Văn tuyển (文选). Ngoài ra, ông còn tập Đào Chu Công sinh ý kinh (陶朱公生意经) nói về thương mại cũng rất nổi tiếng.
Sách viết về 18 quy tắc kinh doanh được phân chia thành ba mục cụ thể rõ ràng: |
VỀ CON NGƯỜI
1. Sinh ý yếu cần khẩn: kinh doanh cần phải cần cù, siêng năng, công việc phải luôn luôn khẩn trương thực hiện mới đạt hiệu quả cao. Do là công việc quan trọng liên quan cơm, áo, gạo, tiền, v.v. (sinh ý = cầu ý chí kiếm sống, hay sinh tồn, tồn tại,...) nên cần phải cần cù và khẩn trương. Thiết nghĩ không còn gì đúng hơn thế nữa.
2. Dụng độ yếu tiết kiệm: chi dụng hàng ngày và mọi phí tổn phải chú ý tiết kiệm và có lợi nhất. Người làm thương mại, dịch vụ chủ yếu lấy công làm lời nên việc tích tiểu thành đại, góp gió thành bão bao giờ cũng ưu tiên. Những kẻ đại gia thời nay đa số vẫn là những người cần kiệm, họ không bao giờ hoang phí nên cũng là một yếu tố giúp họ ngày một giàu thêm hơn nữa.
3. Tiếp nạp yếu khiêm hòa: khi giao tiếp, thương lượng cần phải khiêm tốn, cung kính, hòa nhã. Người làm kinh doanh bao giờ cũng quan trọng thể diện và uy tín. Nên giữ bộ mặt và sĩ diện của mình là hết sức quan trọng, tránh lệ thuộc đua chen hoặc mang tiếng là phô trương thái quá, thiếu khiêm tốn, hách dịch, quan liêu, thất lễ, v.v.. |
VỀ PHƯƠNG THỨC KINH DOANH
1. Mãi mại yếu tùy thời: làm kinh doanh, mua bán phải tùy theo thời điểm mà kinh doanh, không được dự đoán sai nhu cầu thị trường hoặc mua bán sau đuôi thiên hạ. Những dự báo sai bao giờ cũng đưa đến kết quả thảm hại, sai một li đi một dặm.
2. Vượng khiếm yếu thức nhân: phải biết rõ nhân viên và đối tác giàu hay nghèo để tránh tình trạng thâm lạm công quỹ, dây dưa công nợ, gây ra nợ khó đòi hoặc thất thoát do hoàn cảnh túng bần họ làm liều.
3. Trương mục yếu kê tra: tài khoản, sổ sách, hồ sơ khách hàng, hàng hoá trong kho, trong thuyền, trên xe hoặc nguồn nguyên liệu, vật liệu phải thường xuyên kê khai, công khai tài chính và số liệu, đảm bảo tra xét chu đáo rõ ràng nhằm vừa quản lý tốt, vừa dự báo tình hình chính xác, vừa chống thất thoát, vừa chuẩn bị kịp thời cho các kế hoạch làm việc sắp tới. Tránh bê bối sổ sách, thâm hụt ngân quỹ, thất thoát tài sản, hư hao lãng phí.
4. Ưu liệt yếu phân biệt: phàm làm chủ phải có cặp mắt xét đoán, biết nhìn người và phân biệt thị phi, trắng đen rõ ràng; phải biết phân biệt và xét đoán kẻ tốt, người xấu để tuyển dụng, uỷ quyền, tổ chức công việc và phân công nhân viên; phải biết nhìn người để lựa chọn đối tác đàng hoàng nghiêm chỉnh, tránh chọn nhầm đối tác xấu có thể gây tác hại lớn khi giao dịch; phải biết ưu điểm và khuyết điểm của nhân sự dưới quyền, thế mạnh và thói xấu của những người xung quanh nhằm tránh giao sai người thiếu năng lực, sai việc, sai địa điểm, sai trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng.
5. Dụng nhân yếu phương chính: dùng người tâm phúc hoặc thuộc cấp trong tổ chức phải là những người phương cương chính trực, có tài đức, ngay thẳng để vừa giúp mình giữ gìn kỷ luật, giúp làm gương cho người xung quanh tránh tiêu cực, bè lũ, phe phái gây mất đoàn kết, gây thiệt hại trong quản lý điều hành.
6. Xuất nhập yếu cẩn thận: hàng hoá, sổ sách, tiền bạc thu chi hàng ngày phải cẩn thận, ghi chép, lưu trữ phải chính xác. Phải có công cụ và phương tiện lưu trữ, bảo quản tránh cháy, nổ, hư hỏng. Công tác xuất nhập phải được đối chiếu thường xuyên, cần chính xác tránh gây sai lệch, thất thoát hoặc tạo điều kiện cho kẻ xấu lợi dụng.
7. Hóa sắc yếu diện nghiệm: hàng hóa muốn mua, nhập kho phải được xem xét thấy tận mắt, đến tận nơi, sờ tận tay. Phải đạt tiêu chuẩn tra xét, kiểm soát, kiểm nghiệm nhằm tránh mua trâu vẽ bóng, hoặc mua hàng kém chất lượng.
8. Kỳ hạn yếu ước định: làm ăn phải coi trọng chữ tín, đúng kỳ hạn tránh tình trạng bị phạt hay bồi thường vì trễ hẹn.
9. Tồn lưu yếu kiểm soát: hàng hoá trong kho bãi phải được kiểm soát, bảo vệ, che đậy, tránh thất thoát, mất trộm, hư hỏng vì mưa nắng, thời tiết nóng ẩm, lũ lụt, v.v.. |
VỀ XÃ HỘI
1. Nha môn yếu thông giám: làm ăn bất kỳ nơi đâu phải hiểu biết luật pháp, thuế suất, đặt quan hệ quen biết với cơ quan công quyền nhằm tạo thuận lợi cho việc kê khai giấy tờ, hàng hoá. Việc thông qua cơ quan công quyền để họ giám sát việc kinh doanh là một bước đi khôn ngoan để có thể thăm dò tình hình, tin tức chính trị xã hội nhằm có đối sách thích hợp. Mặt khác, mối quen biết có thể tạo tiền đề cho những lúc cần giải cứu về rắc rối luật pháp trong kinh doanh, hoặc tạo vỏ bọc bảo vệ an toàn cho chính doanh nghiệp.
2. Thịnh vượng yếu tích đức: càng phát đạt thì phải càng tích đức hành thiện, vừa làm quảng cáo cho sản phẩm vừa tạo quan hệ tốt đẹp với cộng đồng, nhằm lôi kéo thiện cảm của cộng đồng để họ ủng hộ thương hiệu và sản phẩm.
3. Dụng vốn yếu tương hỗ: buôn có bạn, bán có phường. Đối với đối tác kinh doanh cùng ngành nghề nên có sự hợp tác mật thiết, nên giúp đỡ lẫn nhau về vốn, tài chính để dễ mượn thị trường hoặc bạn hàng. Hoặc những khi hàng hoá, thị trường bị thiếu hụt có thể hỗ trợ lẫn nhau. Mặt khác, thương hội có thể tạo điều kiện xúc tiến thương mại ở những nơi xa lạ.
4. Xử thế yếu độ lượng: đối xử với thuộc hạ phải độ lượng, làm công tác tư tưởng và động viên thường xuyên để họ trung thành và cống hiến sức lực và tài trí. Những khi thuộc cấp phạm lỗi thường khen trước chê sau, xử sự nhẹ nhàng, thấu tình đạt lý để họ tâm phục khẩu phục. Giữ vững đội ngũ nhân sự ổn định dưới quyền chính là giữ vững sự phát triển bền lâu cho chính cơ ngơi của mình. |
